سوغات و صنایع دستی استان گیلان 

نقش گردشگری نه تنها برای گسترش اقتصادی یک کشور بلکه برای رونق و اثر بخشی فرهنگی و سیاسی آن نیز بسیار پر رنگ است. یکی از بخش‌های این حوزه بحث صادرات محصولات بومی منطقه مورد هدف گردشگران می باشد. از آن جایی که ایران به دلیل داشتن غنای تاریخی و فرهنگی زیاد و منطقه جغرافیایی خاص سرشار از محصولات بومی اعم از صنایع دستی و کشاورزی است که خود ظرفیت بی نظیری برای ارزآوری و اشتغال‌زایی مستقل از نفت است.

صنایع‌دستی تبلور عینی فرهنگ و مظاهر هنری و از نوع هنرهای کاربردی و مردمی به حساب می‌آید و از آنجا که هر فرآورده دستی بازگوکننده خصوصیات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی محل تولید خود است، می‌تواند عامل مهمی در شناساندن فرهنگ و تمدن و همچنین عاملی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی محسوب شود.

همواره یکی از قشنگ‌ترین تفریحات و خاطراتی که همه ما در دوران کودکی از سفر به شمال و مخصوصاً استان گیلان در ذهن داریم خرید سوغاتی اعم از خوراکی و وسایل تزئینی و کاربردی بوده است. سوغاتی و صنایع دستی گیلان آن‌قدر غنی و گسترده می باشد که به جای این که سایر استان‌های هم‌جوار و شبیه از لحاظ آب و هوایی رقیب حوزه گردشگری این استان باشند، وی (سوغاتی و صنایع دستی گیلان) سنگینی بار این مسئولیت را به دوش می کشد. استان گیلان به 16 بخش تقسیم شده که در بسیاری از موارد هر کدام چند سوغاتی مخصوص به خود را دارند. این موضوع باعث ایجاد باب ویژه ای جهت رونق اقتصادی این منطقه شده و نشانگر غنای فرهنگی مردمان این خطه است. از جاذبه‌های فرهنگی استان گیلان، آئین‌های بومی – محلی، ورزش‌های سنتی، سوغات، صنایع دستی و غذاهای محلی آن است.

از سوغات خوراکی معروف گیلان مثل برنج، چای، کلوچه و فندق و ... که بگذریم با دریای عظیمی از تنوع و زیبایی در این حوزه روبه رو می شویم. در این باب است که سوغاتی‌های این استان به دو بخش گسترده خوراکی و غیر خوراکی تقسیم می َشود که خود منحصر به فرد است. طبیعی است که مرز بین دو واژه صنایع دستی و سوغاتی نامشخص است و در بسیاری موارد هم پوشانی شدیدی دارد.

بر اساس مجوزی که واحد حفظ و احیای معاونت صنایع دستی برای صنعتگران و هنرمندان صادر کرده، تاکنون بیشتر از ۱۰۰ رشته در گروه‌های مختلف در استان شناسایی شده است. در این بین اکثر این رشته‌ها به استان وارداتی بوده و در پاره ای از موارد، فقط تعداد بسیار محدودی هنرمند که به عنوان مهاجر وارد استان شده‌اند، به آن رشته‌ها مشغول هستند. بر اساس پژوهشی که توسط گروهی از محققین با عنوان ((بانک اطلاعات هنر و هنرمندان رشته‌های صنایع دستی استان گیلان)) در سال ۱۳۸۷ و با نظارت اداره کل میراث فرهنگی استان انجام شد، تعداد ۴۰ رشته که از گستردگی و فعالیت بیشتری در استان برخوردارند به شرح ذیل شناسایی‌شده‌اند:

گروه صنایع دستی چوبی: شامل نازک کاری چوب، معرق چوب، منبت و حجم سازی چوب، گره چینی، ارسی سازی، بامبو بافی، حصیر بافی، خراطی، سازهای سنتی، سوخت روی چوب، مروارید بافی

 گروه صنایع دستی فلزی: شامل آهنگری، دواتگری، زمودگری، ضریح سازی، مسگری، میناکاری

 گروه چاپ های سنتی: شامل چاپ کلاقه ای (باتیک)

 گروه صنایع مستظرفه: شامل طراحی سنتی، تذهیب، تشعیر

 گروه نساجی سنتی: شامل جاجیم بافی، چادرشب بافی، دارایی بافی (ایکات) و شالبافی

 گروه پوشاک سنتی: شامل چموش دوزی، جوراب بافی، دستکش بافی، قلاب بافی و لباس محلی

 گروه رودوزی های سنتی شامل: چهل تکه دوزی، قلاب دوزی رشت، رشتی دوزی، چموش دوزی، رودوزی (سوزن دوزی)

 گروه سفال، سرامیک و کاشی سنتی: شامل سفالگری و کاشی معرق

 گروه صنایع دستی سنگی: شامل سنگتراشی (حکاکی روی سنگ)

 گروه بافته های داری و زیراندازها شامل: قالیبافی، گلیم بافی و نمدمالی

 متفرقه: شامل کدوی منقوش، سراجی و ...

سوغات خوراکی و گیاهان دارویی:

از معروف ترین سوغات استان می‌توان به برنج، چای، بادام زمینی، زیتون، کلوچه محلی و مرکبات صنایع دستی اشاره نمود. برکت و حاصلخیزی در گیلان تنها به دشت‌ها منتهی نشده، بلکه ارتفاعات این استان زیبای شمالی چشمه ای از لطف و نعمت خداوند هستند. گیلان با تولید ۹۰ درصد گل گاوزبان کشور مهم‌ترین تولیدکننده شکوفه‌های شفابخش در ایران است.

منبع:

1- یزدان‌پناه، لیلا، صمدیان، فاطمه (۱۳۸۸)، عوامل مؤثر بر میزان موفقیت شرکت‌های تعاونی مطالعه موردی صنایع‌دستی استان کرمان، مجله تعاون، سال بیستم، شماره ۲۰۲ و 203

2- حجتی سعیدی، منیره (۱۳۹۰)، بررسی تاریخی بازارهای صنایع دستی استان گیلان، رشت، میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان