سمنان و جاذبه های گردشگری آن در یک نگاه

استان سمنان از طرفی همسایه کویر است و از طرف دیگر همسایه جنگل که این خود باعث ایجاد چهار اقلیم متفاوت در یک استان می‌شود یعنی می‌توان گفت سمنان یک استان چهار فصل در کشور چهار فصل ایران است. به طوری که آب و هوا در قسمت جنوبی آن گرم و خشک و در قسمت شمالی نسبتاً سرد ولی در قسمت شمال شرقی سرد و خشک و در قسمت مرکزی معتدل است. کم‌تر کسی که با سمنان آشنایی ندارد باور می‌کند که دارای 225 هزار هکتار جنگل طبیعی و 66226 هکتار جنگل دست کاشت است. سمنان علاوه بر جاذبه های گردشگری به دلیل غنای بالای تاریخی و فرهنگی و داشتن جاذبه های گردشگری تاریخی و مذهبی و حدود 1147 اثر تاریخی که فقط 718 تا از آن‌ها به ثبت رسیده می‌تواند به‌عنوان یک مقصد بسیار متفاوت و جذاب برای گردشگری در نظر گرفته شود.

این استان با وسعت 96000 کیلومتر مربع حدود 7 درصد از مساحت کشور را به خود اختصاص داده و یکی از پهناورترین استان های کشور است. این استان در جنوب رشته‌کوه های البرز و شمال دشت کویر قرار گرفته و با استان های مازندران و گلستان از شمال و اصفهان از جنوب و تهران و قم از غرب و در نهایت با استان خراسان مرکزی از شرق همسایه است.

براساس شواهد زمین شناسی، در حدود 65 میلیون سال قبل سراسر استان سمنان در کف دریای بزرگی به نام تتیس قرار گرفته بود. شکل‌گیری چین خوردگی البرز در کمربند کوه زایی آلپ ــ هیمالیا موجب ارتفاع گرفتن و خارج شدن رسوبات بستر دریای تتیس (حرکات کوهزایی دوره ترشیاری) در قسمتی از استان سمنان شده است. وجود سنگواره های متعدد و قرار گرفتن مخازن نفتی در گنبدهای نمکی شاهدی بر وجود بخشی از بستر دریای تتیس در این استان است.1

به دلیل موقعیت جغرافیایی استان سمنان و هم‌جواری با کویر و حتی کویری بودن در قسمت هایی از آن، همواره بودن و نبودن آب مسئله حیاتی در بود و نبود حیات و آبادانی و سرسبزی است؛ و همانطور که گفته شد این استان در قسمت هایی مخصوصاً مناطق شمالی، دارای آب و هوای دور از انتظار بوده و حتی دارای مناطق جنگلی است و همچنین دارای رود های متعددی است که برخی از آن ها دائمی است. به دلیل اهمیت بالای آب در این استان و محور بودن آن در تشکیل مناطق مسکونی و جاذبه های گردشگری به طور مختصر بحث منابع آبی استان رو باز می‌کنیم. در کل دارای 2 منبع آبی سطحی و زیرزمینی است که آب های سطحی خود به 4 بخش رود های دائمی و فصلی و سیلابی و دریاچه مسیله تقسیم بندی می‌شود.

ویژگی های رودهای استان:

·       رودهای استان از دامنه های جنوبی رشته‌کوه البرز سرچشمه می‌گیرند و اغلب به دشت کویر می‌ریزند .(جهت جریان رودها از شمال به جنوب)

·       در سرچشمه، معمولاً آب شیرین و گوارا دارند و با عبور از نمک زارها و زمین‌های گچ دار شور شده دارای املاح زیادی می‌شوند.

·       اغلب رودها در کوهستان ها دائمی‌اند و در محل خروج از آن‌ها به صورت فصلی و سیلابی درمی‌آیند.

·       به دلیل فاصله کم کوهستان تا دشت کویر طول این رودخانه ها کوتاه است.1

از جمله رود های دائمی استان که به نوعی جاذبه های گردشگری و طبیعی آن نیز محسوب می‌شوند می‌توان به:

به رودهای حبله رود، چشمه علی، گل رودبار، مجن، تاش و… اشاره کرد؛ که مهم‌ترین رود دائمی آن حبله است.

حبله رود:

پر آب ترین رود جنوب البرز در استان سمنان واقع شده است. این رود از ارتفاعات فیروزکوه سرچشمه می‌گیرد که منبع اصلی آب کشاورزی شهرستان گرمسار بوده و تأثیر مهمی در اقتصاد و آبادانی منطقه دارد. حبله رود پس از آبیاری مخروط افکنه بزرگ گرمسار به دشت کویر منتهی می‌شود. این رود دارای شاخه های شور و شیرین متعددی است. کیفیت آب نم رود، شیرین و رشید سلطان، شور است که از شعبات مهم حبله رود محسوب می‌شوند.

 دریاچه مسیله:

در جنوب غربی استان سمنان و بین سه استان سمنان، قم و اصفهان دریاچه‌ای به این نام قرار گرفته است. این دریاچه مثلثی شکل بوده که رأس آن به سمت شمال می‌باشد. حتماً نام دیگر این دریاچه یعنی دریاچه نمک، بیشتر شنیده شده است. این دریاچه به دلیل یکنواخت نبودن میزان بارش در طول سال، برخی فصول مختلف نوسان شدیدی دارد و در تابستان قسمت وسیع آن خشک می‌شود؛ اما قسمت شمال غربی آن به دلیل ورودی برای رود های متعددی همچون جاجرود، قره چای و... همواره پرآب و باتلاقی است.

در بخش معرفی موردی جاذبه های گردشگری استان سمنان به چند مورد دیگر از رود های این استان اشاره شده است.

از دیگر جاذبه های گردشگری آن، چه طبیعی و چه تاریخی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

چشمه روزبه / چشمه علی / کوه سرخ / کاروانسرای شاه عباسی / پارک ملی کویر / منطقه تویه دروار / آبگرم سمنان / غار دربند مهدی شهر / جنگل ابر شاهرود / پارک ملی توران / دشت شقایق های کالپوش شهر میامی / جنگل رودبارک / قله ارم / جنگل فینسک / مرتع اتابک در خطیر کوه / جنگل اولنگ / سد شهید شاهچراغی / دریاچه نمک / آسیاب طاووس / بازار سرپوشیده سمنان / دروازه ارگ سمنان / آب انبار پاچنار، توکلی، چارسی، سنادره، قاضی، خونکه، کهنه دژ، امام زاده علوی، پایاب آقا و .../ مسجد جامع سمنان، زاوقان و ... / خانه تدین، رنجبران، طاهری، کلانتر و ... / یخچال آتشگاه، چوب مسجد، زاوغان و .../ موزه امیر، پهنه، حیات وحش و ...

منبع:

 کتاب استان شناسی سمنان – وزارت آموزش و پروش (1396)- چاپ هفتم