قالی بافی (سوغات و صنایع دستی استان سمنان)

ایران کشور کهن و متمدنی است که فرهنگ غنی آن، در هر استان و شهر و روستای آن دیده می‌شود. یکی از شکل های این فرهنگ، صنایع دستی است که مردم این سرزمین، از دیرباز تا کنون از طریق آن گذران زندگی می‌کردند و با آثار متنوع و زیبا، جلوه هایی از توانایی های بی نظیرشان را به نمایش می‌گذاشتند. استان سمنان از مهم‌ترین استان های حوزه‌ی صنایع دستی است. دست سازه هایی زیبا که برای مسافران و گردشگران، هیجان و جذابیت خاصی دارد.

استان سمنان با داشتن بیشترین تنوع اقلیمی و فرهنگی مناطق مختلف کویری و کوهستانی شاهد بروز خلاقیت های هنرمندانه در رشته‌های مختلف صنایع دستی می‌باشد. هنرمندان این استان با بهره گیری از نقوش سنتی و اصیل ایرانی و الهام گیری از طبیعت این منطقه، همواره تنوع فرهنگ ها و ارزش ها و اصالت های بومی را در دست ساخته های خود به ظهور رسانده‌اند.1

خانه صنایع دستی سمنان

((خانه صنایع دستی سمنان به آدرس بـلوار شریف واقفی- جنب بهزیستی مجمـوعه ای است که با هـدف تـرویج و حمـایت از تولیدات و تولیدکنندگان صنایع دستی و واحـدهای دارای هـویت حقوقی مستقـل از سازمان میـراث فـرهنگی، صنایع دستی و گردشگری (در صورت واگذاری از طریق مزایده) راه‌اندازی و به منظـور ارائه خدمات تخصصی در جهت تولید و ارتقـاء وضعیت صنایع دستی در فضای آموزشی به مساحت تقریبی 1000 متـر مربع ایجاد گـردیده است. این واحدها شامـل واحـدهای آمـوزش ساخت زیورآلات سنتی، نمدمالی، آموزش ساخت سازهای سنتی، آموزش مجسمه‌سازی و پیکرتراشی بر روی استخوان، آموزش سفال و سرامیک، آموزش معرق و منبت آموزش تذهیب و آموزش گلیم بافی و...، فروش تولیدات صنایع دستی، تولیدات خاص منطقه‌ای، مشاوره‌ای (خدمات رسانی به تولید کنندگان و بازرگانان) نمایشگاهی و کارگاهی و ... در حوزه صنایع دستی هستند.))2

از هنرهایی که مردم سمنان به آن مشغول‌اند، می‌توان به سرامیک و سفال سازی، قالی‌بافی، نمدمالی، چاپ قلمکار، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، گلیج بافی، پلاس، چوقا، چلنگری، کرباس، ساز سازی، چاپ قلمکار و چهل تکه دوزی اشاره کرد؛ که همه این ها نشان دهنده عشقی است که صنعتگران را وادار کرده تا زیبایی ها و تخیلات ذهنی خود را که از طبیعت کویر و جنگل الهام گرفته شده است را در قالب این هنر ها به نمایش درآورند.

در زیر به چند مورد از صنایع دستی استان اشاره می‌کنیم و در بخش های بعدی این حوزه به معرفی کامل چند مورد دیگر می‌پردازیم:

نمد مالی: از صنایع دستی قدیمی استان است. وضعیت فعلی تولید آن در استان از نظرکمی و کیفی بسیار مطلوب است و مراکز تولید نمد در استان، شهرستان سمنان، دامغان و روستای ابرسیج شاهرود است. مواد اولیه مصرف شده در نمد مالی پشم است.

گلیم بافی: به عنوان نخستین زیرانداز بشر سابقه طولانی دارد. گلیم که در مقایسه با قالی دارای شیوه بافتی آسان‌تر است و به همان نسبت قیمت ارزان‌تری دارد، هنری در انحصار روستاییان و عشایر به حساب می‌آید. بافت گلیم خاص دختران و زنان خانه دار است و همین هنرمندان بی‌نام و بی ادعا هستند که به کمک سرپنجه های خویش نقوشی اعجاب انگیز می‌آفرینند. روستاهای شهرستان گرمسار، سمنان، سرخه، مهدی شهر، دامغان و شاهرود از مراکز تولید گلیم در استان به شمار می‌آیند.3

صابون پزی: صابون پزی از فنون سنتی رایج در شهرستان شاهرود است که قدمت آن به یکصد سال قبل بازمی‌گردد. مواد اولیه در پخت صابون پیه (گوسفندی و گاوی)، تیزاب، روغن کرچک، روغن پنبه دانه و روغن کنجد است. مخلوطی از مواد فوق را به درون پاتیل بزرگی می‌ریزند. این مواد موجب لطافت و کف بیشتر صابون می‌شود. پس از پخت، مقداری نمک به مواد فوق افزوده تا صابون از آب جدا شود. پس از پخت کامل صابون مایع را درون حوضچه‌های سیمانی ریخته و پس از سرد شدن آن را برش زده و در مقابل آفتاب خشک می‌کنند.3

منبع:

1-  مسیر و جاذبه‌های کمتر شناخته شده گردشگری سمنان- دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری- سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی

2-  وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سمنان

3-  کتاب استان شناسی– سمنان- وزارت آموزش و پرورش- (1396)