قالی بافی

از گذشته قالی و قالیبافی در بین عموم مردم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده تا آنجا که گاه برای آن‌ها مقدس به شمار می‌رفته و نقوشی را روی آن نقش می‌زدند که برای آن‌ها قابل احترام بوده است. قالی از قدیم جزء جدا نشدنی زندگی مردم به شمار می‌رفته است. به‌مرور زمان با پیشرفت و توسعه فنّاوری و نیز تحولاتی که در جامعه از نسلی به نسل دیگر رخ داد، به‌ویژه در عصر حاضر وارد عرصه‌های جدیدی شد که دور از انتظار بود. این رویکرد و برخورد متفاوت با قالی تقریباً از دهه 1960 م به بعد آغاز شده و تا کنون ادامه یافته است؛ اما همواره باید در نظر داشت هیچ‌گاه تأثیرات این تحولات به‌ویژه در هنر سبب نشده که جایگاه قالی به‌عنوان یک هنر کاربردی تغییر نماید، چرا که هنرمندان معاصر سعی داشته‌اند با در نظر گرفتن بسیاری از قابلیت ها و کیفیات متفاوت دیگر قالی که در دوره های پیشین به جهت نگاه عمدتاً سنت گرایانه در بطن آن پنهان مانده بود، آثار بدیعی را خلق نمایند. با این وجود می‌توان گفت به این واسطه قالی در کنار جنبه‌های کاربردی خود وارد عرصه جدیدی نیز شده است.1

قالی دست رنج گمنام‌ترین و رنج‌کشی‌ترین مردمان این سرزمین است و شاید همین گمنامی سرپنجه‌های هنرمندان است که چهره افتخار ملی را بر صفحه روزگار حک کرده است. می‌توان فرش دستباف را آینه تمام نمای افکار، احساسات، روحیات و خلق‌وخوی مردمی دانست که به کار تولید مشغول‌اند. قالی‌بافی و تولید قالی و قالیچه از دیرباز جزء تولیدات مهم استان سمنان به شمار می‌رفته است. شهرستان مهدی‌شهر و شاهرود از مراکز مهم تولید قالی و قالیچه در استان به شمار می‌روند. دارهای قالی اکثراً در استان عمودی است و قالی‌بافان بیشتر مواد اولیه خود را از خارج از استان تأمین می‌کنند. در مناطق عشایرنشین استان از پشم گوسفندان به‌عنوان مواد اولیه قالیبافی استفاده می‌شود.2

قالی‌بافی یکی از هنرهای ناب مردم سمنان است که به جرات می‌توان از آن از زیباترین های صنایع دستی نام برد. متأسفانه در طی مهروموم‌ها، فرش‌های ماشینی جای قالی‌های دست‌باف را در خانه‌ها تصاحب کرده‌اند، اما این هنر همچنان در سمنان رونق دارد و چندین هزار نفر در این شهر، مشغول این حرفه می‌باشند.

این شهر در قدیم، استادان ماهری برای قالی‌بافی و طراح نقش قالی داشت، اما به‌تدریج با رکود بازار قالی و نبود حمایت، طرح‌ها نیز رنگ و بوی رکود گرفت. ولی هنوز هم قالی‌هایی با گل‌های اسلیمی، شکوفه‌ها، غنچه‌ها، شاخه‌ها و برگ‌ها را می‌توان یافت. همچنین طرح های خوشه، ترنج، شاه‌عباسی، شکارگاه و... هنوز قالی بافان و طرفدارانی خاص پسند برای خود دارند.

منبع:

1-   نقش و جایگاه قالی در زبان‌های جدید هنری- عباس اکبری1، مبینا زواری2-1- استادیار، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه کاشان 2- دانشجوی کارشناسی ارشد، پژوهش هنر، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه کاشان93- تاریخ دریافت مقاله (93/9/14) - تاریخ پذیرش نهایی (94/2/ 20)

2-   کتاب استان شناسی– سمنان- وزارت آموزش و پرورش- (1396)