مراسم قهوه خوری در خوزستان

خوزستان ایران را اگر از نزدیک نشناسید، حتّما خبر دارید که دیدنی‌هایش یکی و دو تا نیست! سرشار از شگفتی‌هاست برای جماعت گردشگر. هر روز می‌توانند یک سوژه جدید و یک جاذبه برای خودشان پیدا کنند. رسم و رسوم مردمان خوزستان هم ارزش این جاذبه‌ها را چند صد برابر می‌کند. مثلا یکی از همین آداب و رسومی که هیچ جوره نباید از دست دهید، تشریفات قهوه‌خوری آنهاست! برای خودش مراسمی دارد دیدنی. هر وسیله و هر حرکت مهمان و میزبان، نامی دارد و از همان شروع سلام و علیک، تشریفاتش آغاز می‌شود و تا انتها شما را بدرقه می‌کند.

چطور قهوه عربی را آماده می کنند؟

سبک تهیه قهوه عربی، وسایل خودش را هم دارد. یعنی برای تهیه قهوه در خوزستان، خبری از بلندر، موکاپاد یا قهوه‌ساز نیست. آنها قهوه سبز را با ظرفی به نام «المحماس» تفت می‌دهند. بعد این قهوه تفت داده شده را با هاون یا «المجر» می‌کوبند. داخل ظرفی به نام «گم‌گم» آب را جوش می‌آورند و برای خوشبو شدن قهوه‌شان به آن هل اضافه می‌کنند (گاهی هم میخک و زنجبیل و دارچین)؛ برای همین هم هست که اگر فنجان یا «فنیان» قهوه را در دست بگیرید، عطر قهوه عربی عمیقا به مشامتان می‌خورد.

حالا وقت این است که قهوه را درون «دله» بریزند تا مدت زمان بیشتری گرم بماند و قهوه درونش راکد بماند. مهمان‌ها هم نشسته‌اند و همه چیز آماده پذیرایی است. به همه این وسایلی که برای آماده کردن و سرو قهوه استفاده می‌کنند، المعامیل می‌گویند.

قهوه عربی را تلخ می‌نوشند و معتقدند که باید قهوه را تلخ نوشید. امّا بعد از صرف قهوه، گفته شده یک سینی چای شیرین یا خرما تعارف می‌کنند به این معنی که بعد از تلخی، شیرینی است.

حالا قسمت جالب ماجرا اینجاست که هر تعداد فنجانی که میل کنید، یک معنی و نام اختصاصی برای خودش دارد. یعنی با همین کار ساده نوشیدن قهوه که شاید در زندگی روزمره برای ما عادی جلوه کند، پیام ویژه‌ای به میزبانتان می‌دهید. در زیر نام این مراحل را با هم یاد می‌گیریم:

الهیف: به فنجان اول گفته می‌شود که معمولا توسط ساقی قهوه در حضور مهمانان خورده می‌شود. این کار برای جلب اعتماد مهمانان است که خیالشان بابت قهوه‌ای که می‌نوشند راحت باشد.

الضیف: اولین فنجانی که مهمان می‌نوشد الضیف نامیده می‌شود با همان سبک و سیاقی که گفتیم.

الکیف: الکیف فنجان دومی است که مهمان می‌نوشد و با تکان ندادن فنجانش، به ساقی می‌گوید که منتظر فنجان دوم است. همانطور که از نامش پیداست، این فنجان دوم نشان‌دهنده این است که مهمان از قهوه خوشش آمده و حسابی حالش را جا آورده.

السیف: این فنجان سوم یک جور پیمان برادری و احترام درونش دارد. وقتی مهمان درخواست السیف دارد به میزبانش نشان می‌دهد که در تمام غم و شادی‌ها همراهشان خواهد بود و او را از نزدیکانشان به حساب آورند.

اینکه پیش از سفر با فرهنگ و آداب و رسوم یک منطقه آشنا شوید، بدون شک تجربه سفرتان را غنی‌تر خواهد کرد. حتّی ممکن است با شناخت این فرهنگ‌ها، در آن منطقه به دنبالش بگردید و در گوشه و کناری پیدایش کنید.

از طرفی، به این فکر کنید که یک فنجان قهوه ساده که در زندگی مدرن حتّی در کنار فعالیت‌های پرسرعت هضم می‌شود و گاهی به طعمش هم دقت نمی‌کنیم، در یک فرهنگ چقدر لحظه به لحظه‌اش جای تأمل و نگریستن دارد.

اگر از نزدیک مهمان مضیف‌های گرم مردم خوزستان شده‌اید یا به هر شکل در رسم قهوه‌شان شرکت کرده‌اید، از تجربه‌تان برایمان بگویید.